Լուսինե Վասիլյան
«Ռադիոլուր»

Վերջին շրջանում հակակոռուպցիոն պայքարը Հայաստանում  նկատելիորեն ակտիվացել է.  ոլորտի փորձագետները սա դրական միտում են համարում, բայց խոսում են նաև պայքարը ինստիտուցիոնալ դարձնելու անհարժեշտության  մասին:  Մասնագետների կարծիքով՝ խնդիրը ոչ միայն հակակոռուպցիոն սխեմաները վեր հանելն է, այլև այնպիսի մեխանիզմներ մշակելը, որոնք հետագայում անգամ մեծ ցանկության դեպքում թույլ չեն տա հին սխեմաների կիրառումը:

«Հիմա մենք միանգամայն այլ իրավիճակ ենք տեսնում. ընդամենը մեկ-մեկուկես ամսվա ընթացքում այնքան կոռուպցիոն հանցագործություն է բացահայտվել, որքան չէր բացահայտվել վերջին մեկ տասնամյակի ընթացքում»:

Կոռուպցիայի դեմ պայքարը 3 հիմնական բաղադրիչ ունի՝ հակակոռուպցիոն կրթություն, կոռուպցիայի կանխարգելում և պատժիչ գործողություններ՝ ասում է փորձագետը և ընդգծում՝ հիմա ակտիվ է հատկապես պատժիչ բաղադրիչը:  Բացահայտումներն անհարաժեշտ են, բայց  դրան զուգահեռ ինստիտուցիոնալ լուծումներ են պետք,  որպեսզի հակակոռուպցիոն համակարգը գործի անկախ այն հանգամանքից, թե ով է իշխանության ղեկին:

«Ինստիտուցիոնալ լուծումներ են հարկավոր, քանի որ կան շատ դեպքեր, որ շատ ավելի բարդ ու խելացի սխեմաներ են: Եթե նայենք, կտեսնենք, որ այս օրերին բացահայտված դեպքերը, թեև աղմկահարույց էին, միևնույն է, պրիմիտիվ էին իրենց սխեմայով՝ գողանալ, պահել, թաքցնել: Այլ համակարգերում կան նաև շատ գրագետ կառուցված կոռուպցիոն սխեմաներ, որոնք ոչ միայն Հայաստանում են իրականացվել, այլև օֆշորային գոտիներ են, այլ պետություններ են ներքաշված, իսկ սրա բացահայտումն արդեն պահանջում է պրոֆեսիոնալ մոտեցում»:

Խնդիրը ոչ միայն հակակոռուպցիոն սխեմաները վեր հանելն է, այլև այնպիսի մեխանիզմենր մշակելը, որոնք  հետագայում անգամ մեծ ցանկության դեպքում թույլ չեն տա հին  սխեմաների կիրառումը: Հակառակն, ըստ փորձագետի,  հակակոռուպցիոն պայքարի Սահակաշվիլու ճանապարհն է, որը լավագույն օրինակը չէ:

«Սահակաշվիլին չգնաց ինստիտուցիոնալ լուծումների և  տնտեսական նոր մոդելի ձևավորման ճանապարհով: Պատժիչ մեխանիզմներ կիրառելով՝ նա  կարողացավ վերացնել կենցաղային կոռուպցիան, բայց չհաղթահարեց էլիտար կոռուպցիան»:

2017-ի հունիսին խորհրդարանը  մի  օրինագիծ ընդունեց, որով  նոր կառույցի՝ Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովի ստեղծում էր նախատեսվում:  Այն պետք է փոխարիներ  բարձրաստիճան պաշոտոնատար անձանց  էթիկայի հանձնաժողովին և հայտարարագրերն ուսումնասիրելու, վերլուծելու ավելի լայն  հնարավորություններն ունենար, քան նախորդը, բայց և սահամափակվեր կանխարգելման գործառույթով:

Սա նախորդ կառավարություն ծրագրած մոտեցումն էր:  Նոր կառավարությունն այլ բան էր նախատեսում.  ծրագրում գրել էր, որ ունիվերսալ բնույթի հակակոռւպցիոն մարմնի ստեղծման անհրաժեշտություն է տեսնում: Այն պետք է ունենա ոչ միայն կանխարգելման , այլ նաև օպերատիվ-հետախուզական  գործառույթ:

Ունիվերսալ մոդելով ստեղծված կամ հակակոռուպցիոն «սուպեր» մարմնի վերաբերյալ կարծիքներն այնքան էլ միաշանակ չեն: Օրինակ «Թրանսփարենսի Ինթերնեշնլ» հակակոռուպցիոն կենտրոնի ծրագրերի ղեկավար Վարուժան Հոկտանյանը մտավախություն  ունի, որ կառույցը կարող է վերածվել  անցանկալի սուպեր մարմնի:

Բարձրաստիճան պաշտոնատար անձանց էթիկայի հանձնաժողովի նախագահ Սիրանուշ Սահակյանն էլ առաջարկում է վերլուծել, թե ինչու եվոպական երնրերն այդ մոդելին նախապատվություն չեն տվել:

Թե կոնկրետ որ մոդելի հակակոռուպցիոն մարմինն է ընտրվելու  առաջիկայի համար, թերևս պարզ կլինի կառավարության ծրագրի ներկայացուցմից հետո: Այն խորհրդարան կբերվի ԱԺ առաջին նստարշրջանի օրերին՝ վարչապետի նշանակումից և նոր կաբինետի ձևավորումից հետո: